Η ποίηση του Κ.Γ. Καρυωτάκη

ΕΝΝΟΙΕΣ - ΚΛΕΙΔΙΑ:

• Γενιά του 1920
• Κοινωνική ευθύνη του ποιητή
• Συμβολισμός - (φιλολογικός-κοινωνικός-πολιτικός) ρεαλισμός
• Καταραμένος ποιητής
• Καρυωτακισμός

Ιστορικό & Κοινωνικό Πλαίσιο:

Αποτυχία Μεγάλης Ιδέας, Μικρασιατική καταστροφή, Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, προσφυγιά => πεσιμισμός, αποπροσανατολισμός, απόγνωση, αισθήματα οδύνης και διάλυσης που προκάλεσαν η συντριπτική εθνική ήττα της Μικρασιατικής Καταστροφής και τα επακόλουθα προβλήματα της κοινωνικής ένταξης των προσφύγων.

Ο ποιητής ως πνευματικός άνθρωπος έχει κοινωνική ευθύνη και βρίσκεται σε αναπόσπαστη σχέση με το κοινωνικό περιβάλλον.
Ο Καρυωτάκης βίωση τη βίαιη απόσπαση κι εντέλει τη σύγκρουσή του με το κοινωνικό σώμα. Η αυτοκτονία τους θεωρήθηκε πράξη που υπερέναινε την ατομική σφαίρου του ανθρώπου και πεσελάμβανε σχεδόν συμβολική σημασία ως κοινωνικό γεγονός. Συναρτηένη ε την υπηρεσιακή περιπέτιά του (απόσπαση στην Πρέβεζα) ερμηνεύτηκε ως χειρονομία δημόσιας αντεκδίκησης.

Τρεις ποιητικές συλλογές:

Ο πόνος του ανθρώπου και των πραγμάτων (1919)
Νηπενθή (1921-ομηρική λέξη που σημαίνει αυτά που διώχνουν το πένθος)
Ελεγεία και σάτιρες (1927= η δραστικότερη έκφραση του ιστορικοκοινωνικού στίγματος της εποχής ανάμεσα στον α΄ και β΄ παγκοσμιο πόλεμο-στο πρόσωπο του Καρυωτάκη θάβεται η Μεγάλη Ιδέα)

Γενιά του ’20: κύρια χαρακτηριστικά της:

Χαμηλόφωνος λυρισμός, χρηση καθημερινού λεξιλογίου, αίσθηση πίκρας για την απώλεια των ιδανικών και απογοήτευσης από την αδιάφορη και μίζερη ζωή της πόλης, νοσταλγία των περασμένων και διαθεση φυγής στη φύση και στο πραγματικό ή ονειρικό ταξίδι

Άλλοι ποιητές της γενιάς του 20:

Τέλος Αγρας, Ναπολεων Λαπαθιώτης, Κώστας Ουράνης, Ρώμος Φιλύρας

Θεματική:

Αντιθετικά Ζεύγη

π.χ. δυστυχισμένο παρόν – ευτυχισμένο παρελθόν.

Όλα τα αντιθετικά ζεύγη, δηλώνουν πως η σύγχρονη ζωή είναι ρηχή, άρα απατηλή και νόθα, ενώ η ζωή του παρελθόντος είναι ουσιώδης.

κυνήγημα του ιδανικού κι έπειτα η αποτυχία, ο πόθος κι έπειτα η απάτη, η πλάνη κι έπειτα η απογοήτευση=διάσταση ανάμεσα στις επιθυμίες και τις ψυχικές διαθέσεις του ατόμου και την περιβάλλουσα αντικειμενική πραγματικότητα.  Η διάσταση αυτή φτάνει ως την ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΡΗΞΗ- η αντίθεση μετατίθεται από τη σχέση υποκειμενικού-αντικειμενικού στη σχέση φαινομένου-ουσίας (καψωμενος)-τέλος παραδοχή του Κοσμικού τίποτε, του απόλυτου μηδενός, που συνδέεται με τη συνείδηση της τραγικότητας του κόσμου και τη συνακόλουθη οριστική επιλογή του θανάτου έναντι της ζωής-σάτιρες κυρίως=κέντρο της θεματικής η τετριμμένη ρηχότητα της σύγχρονης ζωής-άγρας ρεαλιστικήεκφραστική προοπτική του τραγικού ρομαντικού, νεοαστικός ρεαλισμός σε τρεις κατηγορίες: φιλολογικός, κοινωνικός και πολιτικός-σάτιρες επίσης συγκροτούν το αδιέξοδο κοινωνικό πλαίσιο της πεισιθάνατης βιοθεωρίας του Κ.-επίσης κεντρικό θέμα η ποίηση (περισσότερα από τα μισά): κατάδειξη αδυναμίας της ποίησης να αποτρέψει τη συγκρουσιακή και εντέλει αδιέξοδη σχέση με την πραγματικότητα, ειρωνική και αυτοσαρκαστική προβολή της συμβατικότητάς της ως δραστηριότητας που έχασε πια κάθε κοινωνική λειτουργικότητα-στα ποιήματα ποιητικής το πρόβλημα της υπαρξιακής αγωνίας και ματαιότητας συναρτάται με το πρόβλημα της (περιθωριοποιημένης) θέσης του ποιητή στην κοινωνία-μια ταπεινή τέχνη χωρίς ύφος (εμβατηριο πένθιμο και κατακόρυφο) τον οδηγεί στα όρια της σιγής-την οριστική παράδοση του ποιητικού λόγου στη σιωπή

Θεματικές κατηγορίες:

Φιλολογικός κύκλος

Κοινωνικός κύκλος

Πολιτικός  ρεαλισμός

Γράφει τα λεγόμενα «ποιητικά ποιήματα».

Με την ποίησή του δηλώνει ότι η ποίηση αδυνατεί να αντιστρέψει ό,τι πεσιμιστικό υπάρχει, οπότε είναι μια ταπεινή τέχνη, χωρίς ύφος, που αγγίζει τα όρια της φυγής.

Γλώσσα:

Χρησιμοποιεί και καθαρεύουσα και δημοτική, αλλά κατά βάση δημοσιοϋπαλληλική καθαρεύουσα.

Σε ό,τι αφορά τη μορφολογία, οι κανόνες της έμμετρης ποίησης ακολουθούνται πιστά. Στην προσπάθεια υπονόμευσης του παραδοσιακού επιχειρεί μετρικές παραβάσεις κάποιες φορές.

ανομοιογένεια γλωσσικού υλικού-παράλληλη χρηση ή ανάμιξη τύπων καθαρεύουσας (δημοσιοϋπαλληλικής) και δημοτικής-ροπή για την καθαρεύουσα=απεμπλοκή από κανονιστική γραμμή γενιάς 80 δημοτιστικής ορθοδοξίας-εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων ακολουθεί τους κανόνες της έμμετρης ποίησης (ιαμβικός ρυθμός, στραφικά συστήματα, ομοιοκαταληξία κ.α.)-Παπαζογλου διεξοδικά: χαρακτηριστικό της η προμελετημενη παραφωνία, ο παράταιρος ήχος, μεθοδευμένες μετρικές παρεμβάσεις (ασυνήθιστες τομές, υπερβολικοί διασκελισμοί, παρατονισμοί κα) εξυπηρετούν την αργή αλλά σταθερή υπονόμευση του παραδοσιακού μετρικού οργανισμού-δεν ανανέωσε το νεότερο ελληνικό στίχο αλλά εξέφρασε την πίεση που ασκείται στο εσωτερικό της παραδοσιακής φόρμας του=η πίεση στο περιεχόμενο=κοινωνική ασφυξία  που βρίσκει διαφυγή στην κιονωνική καταγγελία συνοδεύεται από την αδυναμία της πλήρους έκφρασης μέσα στα παραδοσιακά σχήματα

«Ποιητική»:

Επηρεασμένος από Γαλλικό συμβολισμό.

Χρησιμοποιεί τον υπερβατικό συμβολισμό (αφηρημένες εικόνες, μουσική υποβολή του λόγου, με σκοπό να δημιουργηθεί μια ιδεατή πραγματικότητα).

Το γεγονός ότι βρίσκεται σε ρήξη με την πραγματικότητα, τον κάνει Ρεαλιστή.

Βρίσκεται δε σε δυσαρμονία με την αρνητική πραγματικότητα.

Σε καμία περίπτωση δεν είναι ρομαντικός, γιατί είτε ως ποιητής είτε μέσω των ηρώων του έργου του, δεν καταφέρνει να αναδείξει τα ιδεώδη του ρομαντισμού.

τεχνοτροπία του πριν από τις σάτιρες επιρροή από γαλλικό συμβολισμό-ιμπρεσσιονιστικός συμβολισμός του συναισθήματος (δυσφορία και αρνητική διάθεση του ποιητή δεν δηλώνονται ρητά αλλά υποβάλλονται μέσα από τα θλιβερά και πένθιμα τοπία και πράγματα)-στα ελεγεία υπερβατικός συμβολισμός=αφηρημένες εικόνες και μουσική υποβολή του λόγου επιχειρούν να συλλάβουν και να αποδώσουν μια ονειρική ή ιδεατή πραγματικότητα-τύπος καταραμένου ποιητή (αναπτύχθηκε στα πλαίσια του γαλλικού συμβολισμού)=ο ποιητής που βρίσκεται σε διαρκή δυσαρμονία με την περιβάλλουσα πραγματικότητα, κυριαρχείται από ολέθρια πάθη και συνθέτει το έργο του αναλώνοντας τον εαυτό του αφού ζωή και τέχνη είναι αδιαίρετες-σάτιρες=στροφή του στον ρεαλισμό-άρρηκτος δεσμός ποίησης και ζωής-το έργο του σε σύγκριση με την ελληνική ποιητική πραγματικότητα της εποχής του αναδεικνύεται σε σημείο ρήξης-ο Κ. Όχι μόνο αρνείται αλλά στις σάτιρες χλευάζει τις υπερβατικές ιδιοτητες της ποίησης-η ποίηση του σε ένα μεταιχμιακό σημείο=στοιχεία παραδοσιακής αντίληψης συνυπάρχουν με στοιχεία ποίησης μοντέρνας αντίληψης (χαμηλόφωνος, υποβλητικός, εξομολογητικός, μελαγχολικός λυρισμός συνυπάρχουν με οξυμένη κραυγη της απελπισίας και με ρεαλιστική, ειρωνική και (αυτο)σαρκαστική κοινωνική καταγγελία- η ώριμη ποίηση του ελεγεία και σατιρες=προμηνυμα νέας εαρχής ποιητικού κύκλου-ορισμένα ποιήματα από εδώ συνδυάζουν με ανεπανάληπτο τρόπο την υπαρξιακή αγωνία, την αναφορά της ποιησης στον εαυτό της και την κοινωνική καταγγελία (όχι βασισμένη σε συγκεκριμένη ιδεολογική θέση)

Καρυωτακισμός:

α) Η πεισιθάνατη αντιμετώπιση της ζωής.

β) Η Μυθοποίηση του Καρυωτάκη από τους νεότερους ποιητές και κριτικούς.

Σε λογοτεχνικό επίπεδο (περιεχομένου) εννοούμε την προβληματική σχέση του ποιητή με τον κοινωνικό περίγυρο και την προσπάθειά του για κοινωνική διαμαρτυρία, ψυχολογική ελευθερία και ρήξη με την κρατούσα ιδεολογία.

η στάσιμη και αρνητική μίμηση του έργου του Κ.-μετά δύο σημασίες=α)πεισιθάνατη αντιμετώπιση της ζωής (γενιά του 30-Σεφέρης νεανικός Ρίτσος, της πρώτης (Αναγνωστάκης) και δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς και  β) τη μυθοποίηση του προσώπου του Κ. από νεότερους ποιητές και κριτικούς-ποίηση και θάνατος-κοινωνιολογικό στίγμα καρυωτακισμού=ενδιαφέρον εξαρτώμενο όχι από το ποιόν της ποίησης αλλά από το ποσόν της ιδιορρυθμίας, της απόκλισης από το μέσο ανθρώπινο όρο –Κ. για τους περισσότερους=ποιητής αρνητής, κοινωνικός αντικομφορμιστήςà καρυωτακισμός δεν είναι τόσο ποιητικό φαινόμενο όσοκοινωνικό και αισθητικό , αφορμάται από την ποίηση και προεκτείνει την προβληματική σχέση ποιητή και κοινωνικού περίγυρου σε πρόβλημα ΑΤΟΜΟΥ και ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ (Τζιόβας) καρυωτακισμός=τρόπος της νεότερης ποίησης να κοινωνικο-ποιείται, να αντικρύζει τον κοινωνικό ρόλο και το αδιέξοδό της συμβολοποιώντας στοιχεία του προσώπου και του εργου του Καρυωτάκη.

Πηγή: Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο  http://eapilektoi.blogspot.gr