ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ: ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
1. Στροφή προς
την αρχαιότητα (συντελείται ήδη από την Αναγέννηση). Στο θέατρο ισχύει ο
κανόνας των τριών ενοτήτων (χώρου, χρόνου, δράσης). Αξιοποιούνται θέματα από
την ελληνική και ρωμαϊκή αρχαιότητα (βλ. ενδεικτικά, ακόμη και τους τίτλους των
έργων του Κορνέιγ και του Ρακίνα).
2. Κυριαρχία της
διάνοιας και επιδίωξη της απόλυτης ισορροπίας ανάμεσα στο συναίσθημα και το
νου. Αξιοσημείωτος είναι ο κεντρικός ρόλος που διαδραματίζει ο άνθρωπος, όχι ως
άτομο αλλά ως πρότυπο ενός τέλειου τύπου που πηγάζει από τη φύση και εντάσσεται
σ’ αυτήν. Δεν ενδιαφέρει ο μεμονωμένος άνθρωπος αλλά το ον με τα
καθολικά γνωρίσματα. Ανάλογα πρωταρχικό εμφανίζεται το ενδιαφέρον για την
αληθοφάνεια, τη στιγμή που η φαντασία απεμπολείται.
3. Λιτότητα στο
ύφος και αποφυγή κάθε κενού ρητορικού τόνου.
4. Έντονη τάση για
σταθερότητα και στατικότητα των αξιών. Κατά συνέπεια εκλείπουν οι διαθέσεις γι’
αλλαγή.
5. Ο άνθρωπος, ως πλάσμα που
δεν μεταβάλλεται, συντονίζεται με μια, επίσης, αμετάβλητη φύση και κοινωνία.
6. Παρά την επιθυμία να
θεωρηθούν και να παρουσιασθούν τα πράγματα κατά ορθολογιστικό τρόπο, στον
κλασικισμό δεν εντοπίζονται ρεαλιστικές αποχρώσεις.
7. Αποφεύγεται το δύσμορφο,
το κοινότοπο, το χυδαίο, τη στιγμή που στο ρομαντισμό περιγράφονται το φρικώδες
και το δύσμορφο. Ο κλασικισμός απευθύνεται στο υψηλό, το ωραίο, το ευγενικό
(βλ. πλατωνικό τρίπτυχο: ωραίο, αληθινό, ηθικό). Η προσκόλληση στην αρχαιότητα
οδηγεί στους μύθους, τις παραδόσεις και τους θρύλους.
Εν κατακλείδι, εντοπίζονται
α) Στροφή στην αρχαιότητα.
β) Παγκοσμιότητα των
ανθρώπινων τύπων.
γ) Κυριαρχία του λόγου στο
συναίσθημα.
δ) Ισορροπία και ενότητα των
στοιχείων που αποτελούν ένα έργο (κανόνας τριών ενοτήτων).
ε) Εκλεκτικότητα και αναφορά
σ’ ένα ιδανικό τελειότητας με βάση τις τρεις θεμελιώδεις αξίες.
στ) Αναφορά στη φύση και στην
κοινωνία ως σταθερά περιβάλλοντα που δεν μεταβάλλονται.
ζ) Απόρριψη του φανταστικού,
όταν αυτό δεν πηγάζει από τη μυθολογία και την ιστορία.
η) Άρνηση του ατομικού
συναισθήματος ως στοιχείου ικανού ν’ αποτελέσει το περιεχόμενο
ενός έργου.
θ) Αποφυγή κάθε αναφοράς σ’
ό,τι δύσμορφο, χαώδες, ταπεινό και μη σχετιζόμενο με το ιδανικό της αρμονικής
τελειότητας
